Wciornastek - groźny szkodnik w wielu uprawach

Wciornastek to powszechnie występujący szkodnik warzyw, owoców i roślin ozdobnych zarówno w uprawach szklarniowych, pod osłonami, jak i polowych. Choć znanych jest ponad 6000 gatunków, mniej niż 20 z nich może powodować szkody w uprawach rolnych i sadowniczych. Wciornastki są również odpowiedzialne za przenoszenie wirusów, między innymi wirusa brązowej plamistości pomidora (TSWV), rozprzestrzenianego głównie przez wciornastka zachodniego (Frankliniella occidentalis) i wciornastka tytoniowca (Thrips tabaci).

Szkodliwe w (niemalże) każdym stadium

Wciornastki to drobne, wydłużone owady (0,5-1,4 mm) o charakterystycznych skrzydłach z frędzlami, zaliczane do rzędu Thysanoptera. Ich barwa może być od jasnożółtej po brązową. Do gatunków tych owadów należą między innymi, wciornastek zachodni (Frankliniella occidentalis), wciornastek tytoniowiec (Thrips tabaci) oraz wciornastek amerykański (Echinothrips americanus), przy czym najbardziej szkodliwy jest pierwszy z tu wymienionych.

Wciornastki przechodzą przez sześć stadiów rozwojowych: jajo, dwa stadia larwalne, stadium przedpoczwarkowe, poczwarka i osobnik dorosły. Zimują osobniki dorosłe, które ukryte są w warstwie gleby. Wiosną rozpoczynają żerowanie na pobliskich roślinach, po czym przelatują na rośliny uprawne, gdzie intensywnie się rozmnażają. Przed złożeniem jaja samica tworzy otwór w tkance roślinnej, składając jaja w liściach, płatkach kwiatów i miękkich częściach łodyg. Jaja mają nerkowaty kształt i białą lub żółtą skorupkę. Natychmiast po wykluciu się larwy zaczynają żerować na tkance roślinnej na spodniej stronie liścia. W zależności od gatunku wciornastki przepoczwarzają się na roślinie lub w ziemi. Stadia przedpoczwarkowe i poczwarkowe nie żerują i poruszają się tylko wtedy, gdy są niepokojone. Dorosłe samice wciornastka zachodniego żyją do 30 dni i składają 2-10 jaj dziennie. W temperaturze 20°C rozwój od jaja do osobnika dorosłego trwa około 19 dni. W temperaturze 25°C zajmuje to 13 dni. Cały cykl życiowy, od jaja do osobnika dorosłego, przy optymalnych warunkach może przebiegać niezwykle szybko. Skutkuje to błyskawicznym wzrostem populacji, a tym samym liczne uszkodzenia roślin.

Srebrne dowody

Wciornastki powodują uszkodzenia roślin, przebijając komórki tkanki powierzchniowej i wysysając ich zawartość, powodując obumieranie otaczającej tkanki. Gdy szkodnik występuje w znacznych ilościach, wpływa na zdolność roślin do fotosyntezy, zmniejszając w ten sposób jakość i ilość plonów. W wyniku żerowania wciornastków w miejscu nakłucia powstają charakterystyczne, srebrzystobiałe smugi. Uszkodzenia owoców różnią się w zależności od konkretnej uprawy. W przypadku ogórków żerowanie tego szkodnika powoduje wyraźne zniekształcenie i zwijanie się owoców, czemu towarzyszą białe smugi. W truskawce może powodować zasychanie pąków oraz deformację owoców. Na słodkiej papryce inwazja objawia się srebrzystymi lub brązowymi smugami, a także plamami na powierzchni owoców. Ponadto wciornastki żerujące na kielichu owocu mogą powodować jego zwijanie się ku górze, czyniąc go podatnym na infekcje bakteryjne.

Profilaktyka i ochrona

Regularna lustracja to pierwszy etap w zapewnieniu zdrowych upraw. W monitorowaniu szkodnika pomogą niebieskie tablice lepowe Horiver oraz taśmy lepowe Horiver Rollertrap. Znajdą one również zastosowanie, gdy chcemy ograniczyć presję występowania szkodnika. W tym przypadku zastosowanie środków wabiących, takich jak Lurem-TR pozwoli na zwiększenie efektywności odławianego szkodnika. Do zwiększenia skuteczności oprysków ŚOR pomocny będzie Attracker atraktant wywabiający szkodniki z ukrycia, przez co środek chemiczny działa efektywniej.

Pod osłonami bardzo dobrze sprawdzą się drapieżne roztocza zawarte w produktach Swirski-Mite. W zależności od wybranego produktu aplikację Amblyseius swirskii przeprowadzamy bezpośrednio na liście, do specjalnych pudełek Dipbox lub zawieszając saszetki w uprawie. Ten organizm nie jest zalecany do stosowania w uprawie pomidorów, w przypadku tego warzywa można zastosować kartonowe zawieszki Mirical. Choć drapieżny owad Macrolophus pygmaeus zwalcza przede wszystkim mączliki, jego obecność w uprawie pozwoli na redukcję populacji wciornastków.

Innym środkiem do walki z wciornastkiem również w uprawach polowych, jest Thripor-L. Produkt zawiera drapieżne pluskwiaki Orius laevigatus, które skutecznie eliminują larwy i dorosłe osobniki różnych gatunków wciornastków. Wprowadzenie Oriusa do uprawy jeszcze przed wystąpieniem szkodnika pozwoli na wzrost jego populacji i walkę z wciornastkami, gdy tylko pojawią się w uprawie.

Dopełnienie ochrony biologicznej stanowią pożyteczne nicienie Steinernema feltiae. Żerują one na poczwarkach i larwach wciornastka zachodniego (Frankliniella occidentalis) oraz wciornastka tytoniowca (Thrips tabaci). W zależności od wielkości uprawy możemy zastosować produkty Entonem lub Capirel, które zawierają ten gatunek nicieni entomopatogenicznych. Larwy L3 aktywnie poszukują żywiciela-owada, po czym wnikają w jego ciało, gdzie intensywnie się rozmnażają. Są w pełni bezpieczne dla ludzi i zwierząt, gdyż mogą pasożytować i przeżyć jedynie w ciele docelowego szkodnika.

Równowaga kluczem do bioróżnorodności

Rozważając różnego rodzaju środki ochrony roślin i insektycydy oprócz ich efektywności należy wziąć pod uwagę ich działanie na cały ekosystem. Skuteczne środki i preparaty biologiczne nie tylko pomogą w kontroli presji ze strony wciornastków, ale pozwolą na harmonijny rozwój organizmów sprzyjających danej uprawie. Nie bez znaczenia jest też brak karencji w przypadku stosowania naturalnych wrogów, co umożliwia ich aplikację w dowolnym momencie, nawet na krótki czas przed zbiorem. Brak chemicznych pozostałości sprawia, że produkty mogą być stosowane w uprawach ekologicznych.